Η επίγεια ψηφιακή τηλεόραση (DTTV ή DTT) είναι μια εφαρμογή της ψηφιακής τεχνολογίας που παρέχει μεγαλύτερο αριθμό καναλιών και/ή καλύτερη ποιότητα εικόνας και ήχου (AC3, Dolby ψηφιακό) μέσω μιας συμβατικής κεραίας αντί μιας δορυφορικής σύνδεσης. Για παράδειγμα, στο ίδιο κανάλι UHF μπορούν να εκπέμπουν μέχρι και 4 κανάλια με συμβατική ποιότητα εικόνας(SDTV), ή ένα κανάλι με εικόνα υψηλής ευκρίνειας (HDTV). Η χρησιμοποιούμενη τεχνολογία είναι η ATSC στη Βόρεια Αμερική, η ISDB-T στην Ιαπωνία, και η DVB-T στην Ευρώπη και την Αυστραλία (στον υπόλοιπο κόσμο δεν έχουν ληφθεί οριστικές αποφάσεις). Το ISDB-T είναι παρόμοιο με το DVB-T και μπορεί να γίνει χρήση των ίδιων δεκτών και αποδιαμορφωτών.
Η λήψη της επίγειας ψηφιακής τηλεόρασης DTTV γίνεται μέσω σχετικού δέκτη. Αυτός μπορεί να έχει τη μορφή μιας μικρής επιτραπέζιας συσκευής ή να είναι ενσωματωμένος (στην τηλεόραση). Ο ψηφιακός δέκτης αποκωδικοποιεί το σήμα που λαμβάνεται μέσω μιας συμβατικής κεραίας. Εντούτοις, λόγω τεχνικών ζητημάτων, μια ειδική κεραία (συνήθως ευρείας ζώνης) μπορεί να απαιτηθεί εάν η πολυπλεξία του DTV σήματος βρίσκεται εκτός εύρους ζώνης της εγκατεστημένης κεραίας (όπως π.χ. στο Ηνωμένο Βασίλειο).
Η επίγεια ψηφιακή τηλεόραση DTTV μεταδίδεται στις ραδιοσυχνότητες που είναι παρόμοιες με την τυπική αναλογική τηλεόραση, με την κύρια διαφορά να είναι η πολυπλεξία του σήματος στον πομπό, κάτι που επιτρέψει τη λήψη πολλαπλάσιων καναλιών σε ένα ενιαίο φάσμα συχνότητας (όπως ένα κανάλι UHF ή VHF). Η ποσότητα δεδομένων που μπορεί να διαβιβαστεί (και επομένως ο αριθμός καναλιών) επηρεάζεται άμεσα από τη μέθοδο διαμόρφωσης του καναλιού. Η μέθοδος διαμόρφωσης στο DVB-T είναι η COFDM με εγκάρσια διαμόρφωση εύρους(QAM) 64 ή 16. Γενικά ένα κανάλι 64QAM είναι σε θέση να εκπέμπει με μεγαλύτερο ρυθμό μετάδοσης (bitrate), αλλά είναι πιο ευαίσθητο σε παρεμβολές. Και τα δυο βασικά συστήματα (DVB-T και ATSC) χρησιμοποιούν τα πρότυπα μετάδοσης mpeg-2 και mpeg-4, ενώ διαφέρουν σημαντικά στο πώς κωδικοποιούνται σχετικές υπηρεσίες (όπως ο πολυκάναλος ήχος, οι υπότιτλοι, και ο ηλεκτρονικός οδηγός προγράμματος EPG).
Η λήψη της επίγειας ψηφιακής τηλεόρασης DTTV γίνεται μέσω σχετικού δέκτη. Αυτός μπορεί να έχει τη μορφή μιας μικρής επιτραπέζιας συσκευής ή να είναι ενσωματωμένος (στην τηλεόραση). Ο ψηφιακός δέκτης αποκωδικοποιεί το σήμα που λαμβάνεται μέσω μιας συμβατικής κεραίας. Εντούτοις, λόγω τεχνικών ζητημάτων, μια ειδική κεραία (συνήθως ευρείας ζώνης) μπορεί να απαιτηθεί εάν η πολυπλεξία του DTV σήματος βρίσκεται εκτός εύρους ζώνης της εγκατεστημένης κεραίας (όπως π.χ. στο Ηνωμένο Βασίλειο).
Η επίγεια ψηφιακή τηλεόραση DTTV μεταδίδεται στις ραδιοσυχνότητες που είναι παρόμοιες με την τυπική αναλογική τηλεόραση, με την κύρια διαφορά να είναι η πολυπλεξία του σήματος στον πομπό, κάτι που επιτρέψει τη λήψη πολλαπλάσιων καναλιών σε ένα ενιαίο φάσμα συχνότητας (όπως ένα κανάλι UHF ή VHF). Η ποσότητα δεδομένων που μπορεί να διαβιβαστεί (και επομένως ο αριθμός καναλιών) επηρεάζεται άμεσα από τη μέθοδο διαμόρφωσης του καναλιού. Η μέθοδος διαμόρφωσης στο DVB-T είναι η COFDM με εγκάρσια διαμόρφωση εύρους(QAM) 64 ή 16. Γενικά ένα κανάλι 64QAM είναι σε θέση να εκπέμπει με μεγαλύτερο ρυθμό μετάδοσης (bitrate), αλλά είναι πιο ευαίσθητο σε παρεμβολές. Και τα δυο βασικά συστήματα (DVB-T και ATSC) χρησιμοποιούν τα πρότυπα μετάδοσης mpeg-2 και mpeg-4, ενώ διαφέρουν σημαντικά στο πώς κωδικοποιούνται σχετικές υπηρεσίες (όπως ο πολυκάναλος ήχος, οι υπότιτλοι, και ο ηλεκτρονικός οδηγός προγράμματος EPG).
Το πρότυπο για την επίγεια ψηφιακή τηλεόραση στην Ελλάδα, όπως και στην υπόλοιπη Ευρώπη, είναι το DVB-T. Στην Ελλάδα η επίγεια ψηφιακή μετάδοση ξεκίνησε από το εργαστήριο TEICRETES Έρευνας και Ανάπτυξης τηλεπικοινωνιακών συστημάτων PASIPAE το Σεπτέμβριο του 2001 με δοκιμαστική εκπομπή σε όλο το Ηράκλειο Κρήτης και ακολούθησε η ΕΡΤ στις 6 Ιανουαρίου 2006 με δοκιμαστική εκπομπή. Μεταξύ Μαρτίου και Μαΐου 2006 έγινε η σταδιακή έναρξη εκπομπής των τριών βασικών καναλιών που αποτελούν την πιλοτική πλατφόρμα εκπομπής της ΕΡΤ, την ΕΡΤ Ψηφιακή.
Μέχρι και το τέλος του καλοκαιριού 2009 η ψηφιακή τηλεόραση στην Ελλάδα περιοριζόταν στη πλατφόρμα της ΕΡΤ που αποτελούταν από: Το σινέ+ με ταινίες, το σπορ+ με αθλητικά, και το πρίσμα+ κανάλι γενικού ενδιαφέροντος και σαφή προσανατολισμό/υποστήριξη σε άτομα με αναπηρίες (βλ. υπότιτλοι, νοηματική γλώσσα σε κάποια προγράμματα κ.ο.κ.). Τα παραπάνω κανάλια διέκοψαν όμως τη λειτουργία τους το Μάρτιο του 2012. Επίσης αναμεταδίδεται και το δορυφορικό ΡΙΚ.
Στις 24 Ιουνίου 2009 παρουσιάστηκε η εταιρία Digea A.E., νομικό πρόσωπο που συστήθηκε από κοινού από τα κανάλια Alpha, Alter, Antenna, Makedonia TV, Mega, Σκάι και Star και η οποία "έχει αναλάβει την ψηφιακή εκπομπή των τηλεοπτικών προγραμμάτων τόσο των ιδιωτικών σταθμών εθνικής εμβέλειας καθώς και όποιων άλλων σταθμών προτιμήσουν τις υπηρεσίες της."[1]
Η ψηφιακή μετάβαση στην Ελλάδα στην επίγεια τηλεόραση ξεκίνησε και υπάρχει ένα χρονοδιάγραμμα (μέχρι το τέλος 2012 κατά την Ευρωπαϊκή Ένωση ή το τέλος 2015 κατά την Διεθνή Ένωση Τηλεπικοινωνιών) στο τέλος του οποίου θα πρέπει να έχουν κλείσει οριστικά (analog switch off) όλες οι αναλογικές εκπομπές. Όταν γίνει αυτό, οι λήψεις θα είναι ευκολότερες και βέβαια καλύτερες. Αλλά μέχρι να ολοκληρωθεί η ψηφιακή μετάβαση, σε πολλές περιοχές της Ελλάδας θα υπάρχουν συγχρόνως και αναλογικές και ψηφιακές εκπομπές. Όσο υπάρχουν ακόμα οι αναλογικές εκπομπές θα υπάρχουν περιπτώσεις που η λήψη των ψηφιακών καναλιών είναι προβληματική έως και αδύνατη.
Στην Ελλάδα την ψηφιακή μετάβαση έχουν αναλάβει η Digea που εκπέμπει μπουκέτα με τα μεγάλα ιδιωτικά κανάλια σε MPEG-4 ,η κρατική τηλεόραση ΕΡΤ που εκπέμπει σε MPEG-2 τα δικά της κανάλια (αλλά θα αναβαθμιστεί σε MPEG-4), και η Digital Union που εκπέμπει τα μικρότερα περιφερειακά κανάλια σε MPEG-2.
Δεν υπάρχει λήψη ψηφιακών καναλιών ενώ υπάρχει οπτική επαφή
Υπάρχει περίπτωση ενώ υπάρχει οπτική επαφή της κεραίας με τον πομπό μετάδοσης του ψηφιακού σήματος να μην υπάρχει λήψη από τον δέκτη. Αυτό συνήθως οφείλεται στο γεγονός ότι ένας ψηφιακός δέκτης δεν μπορεί να ανταποκριθεί εάν δεχτεί στην είσοδό του πολύ υψηλό σήμα. Ένας ψηφιακός δέκτης μπορεί να κλειδώνει σε μία συχνότητα καναλιού με στάθμη σήματος ακόμα και 35dΒ, ενώ ένας αναλογικός δέκτης, για να δώσει ικανοποιητική εικόνα, θα πρέπει να λάβει στην είσοδό του σήμα στάθμης 55-60dΒ. Όμως, ένας ψηφιακός δέκτης δεν θα ανταποκριθεί εάν δεχτεί στην είσοδό του πολύ υψηλό σήμα. Για να δοθεί λύση θα πρέπει να μειωθεί το πολύ δυνατό σήμα. Έτσι αν υπάρχει στο κύκλωμα ενισχυτής θα πρέπει να ρυθμιστεί ή να αντικατασταθεί ή ακόμα και να αφαιρεθεί εντελώς αν δεν χρειάζεται. Αν δεν υπάρχει ενισχυτής και ο ψηφιακός δέκτης συνδέεται κατευθείαν με την κεραία με ομοαξονικό καλώδιο τότε η κεραία μπορεί να έχει μεγάλο κέρδος και να στέλνει πολύ σήμα στον δέκτη. Μπορούμε να στρέψουμε την κεραία μερικές μοίρες ή να αφαιρέσουμε μερικούς λοβούς από την κεραία ώστε να μειώσουμε την απολαβή της σε σημείο τέτοιο ώστε να μειωθεί η στάθμη του ψηφιακού σήματος ώστε να «ανοίξουν» τα ψηφιακά κανάλια χωρίς να χαλάσουμε τις λήψεις στα αναλογικά κανάλια.
Υπάρχει λήψη ψηφιακών εκπομπών χωρίς να υπάρχει οπτική επαφή
Λόγω της φύσης της ψηφιακής μετάδοσης, είναι δυνατή η λήψη εικόνας, χωρίς να υπάρχει οπτική επαφή ή σωστός προσανατολισμός με το κέντρο εκπομπής. Υπάρχουν δηλαδή περιπτώσεις που η κεραία λαμβάνει σήμα από ανακλάσεις, παράπλευρα ακόμα και από πίσω της. Αυτό μπορεί να συμβαίνει γιατί στην ψηφιακή μετάδοση η λήψη από ανάκλαση, δεν αλλοιώνει της αρχική πληροφορίας (όπως στην αναλογική λήψη) ενώ οι κεραίες λήψης, δεν είναι ποτέ 100% κατευθυντικές και έτσι λαμβάνουν σήματα από παράπλευρες η πίσω τους πηγές. Αν σε όλα αυτά προστεθεί και η ισχύς των ψηφιακών πομπών που ανά περιοχή μπορεί να είναι μεγάλη, τότε δεν είναι σπάνια η λήψη των ψηφιακών μπουκέτων με την κεραία προσανατολισμένη σε άσχετη γωνία.
Προβλήματα λήψης ψηφιακών καναλιών που οφείλονται στα αναλογικά κανάλια
Όταν σε μία περιοχή τα ψηφιακά κανάλια (DVB-T) λαμβάνονται με χαμηλότερη στάθμη από τα αναλογικά (η διαφορά στάθμης μεταξύ τους είναι πάνω από 10 db ) ο κεντρικός ενισχυτής που έχει εγκατασταθεί θα παρουσιάζει ενδοδιαμορφώσεις (που οφείλονται στα αναλογικά κανάλια) στις χαμηλές στάθμες (που λαμβάνονται τα ψηφιακά κανάλια). Αυτές, μπορεί να παρεμβάλουν τόσο πολύ τα ψηφιακά σήματα ώστε το quality (ποιότητα) λήψης τους να είναι τόσο χαμηλό που ο ψηφιακός δέκτης να μην μπορεί να καν ανοίξει τα ψηφιακά κανάλια.
Για να αποφύγουμε αυτό το φαινόμενο προτιμάμε όταν αγοράζουμε νέο ενισχυτή να είναι όσο το δυνατόνχαμηλής ενδοδιαμόρφωσης.
Μπορούμε τοποθετώντας ένα «φίλτρο διέλευσης μόνο των ψηφιακών καναλιών» στην είσοδο UHFτου ενισχυτή στις συχνότητες που έχουμε πρόβλημα να λύσουμε αυτό το πρόβλημα. Σε αυτή την περίπτωση ωστόσο δεν θα έχουμε πλέον λήψη των αναλογικών καναλιών.
Για να έχουμε λήψη και των αναλογικών καναλιών θα πρέπει να χρησιμοποιήσουμε ενισχυτή με δύο διαφορετικές εισόδους UHF. Στην πρώτη είσοδο (UHF1) του ενισχυτή θα παρεμβάλουμε το «φίλτρο διέλευσης μόνο των ψηφιακών καναλιών» και στην δεύτερη είσοδο (UHF2) θα συνδέσουμε μια δεύτερη κεραία UHF ή, χρησιμοποιώντας ένα spliter (διακλαδωτήρα) θα πάρουμε σήμα από την κεραία UHF που ήδη έχουμε. Ρυθμίζοντας χωριστά και σωστά τις εισόδους UHF1 και UHF2 στον ενισχυτή θα έχουμε λήψη και των ψηφιακών καναλιών και αναλογικών καναλιών.
Θα πρέπει από την ρύθμιση του UHF1 για τα ψηφιακά κανάλια να πετύχουμε το καλύτερο δυνατό quality ενώ θα πρέπει να ρυθμίσουμε την είσοδο UHF2 για τα αναλογικά κανάλια όσο χαμηλότερα γίνεται (εκεί που το σήμα μας καλύπτει) για να αποφύγουμε τις ενδοδιαμορφώσεις.
Υλικά
- Ενισχυτής κεντρικής κεραίας με χαμηλή ενδοδιαμόρφωση και δύο εισόδους UHF
- Φίλτρο διέλευσης μόνο ψηφιακών καναλιών
- Επιπλέον κεραία UHF ή διακλαδωτήρας
- Καλώδιο κεραίας και βύσματα
Προβλήματα λήψης μόνο στα ψηφιακά κανάλια της Digea
Η Digea εκπέμπει με συμπίεση MPEG-4 τα μεγάλα ιδιωτικά κανάλια σε μπουκέτα των τεσσάρων καναλιών ανά συχνότητα. Για την λήψη τους χρειάζεται ένας ψηφιακός δέκτης MPEG-4 και όχι απλά ένας ψηφιακός δέκτης. Οι παλιότερες τηλεοράσεις που πουλήθηκαν στην Ελλάδα και οι παλιότεροι επίγειοι ψηφιακοί δέκτες ήταν MPEG-2. Σε αυτή την περίπτωση οι δέκτες θα συντονιστούν και θα έχουν εικόνα μόνο από τα κανάλια της ΕΡΤ και της Digital Union που εκπέμπονται σε MPEG-2. Οι δέκτες αυτοί θα αποδίδουν μόνο τον ήχο από τα κανάλια της Digea. Σε αυτή την περίπτωση χρειάζεται νέος επίγειος ψηφιακός δέκτης που να είναι MPEG-4.
Προβλήματα λήψης μόνο στα ψηφιακά κανάλια της ΕΡΤ ή της Digital Union
H ΕΡΤ και η Digital Union εκπέμπουν σε MPEG-2. Δηλαδή σε σύστημα προγενέστερο από αυτό της Digea. Επειδή όπως και είναι λογικό υπάρχει συμβατότητα προς τα πίσω σε αυτές τις τεχνολογίες, ένας δέκτης που ανοίγει τα MPEG-4 θα ανοίξει και τα MPEG-2. Έτσι ένας δέκτης που ανοίγει τα κανάλια της Digea θα πρέπει να ανοίγει και τα κανάλια της ΕΡΤ και της Digital Union. Μία λεπτομέρεια είναι ωστόσο πως τα κανάλια που μεταδίδονται σε MPEG-4 χρειάζονται λιγότερο σήμα από τα κανάλια που μεταδίδονται σε MPEG-2 για να ανοίξουν. Έτσι, αν ο ψηφιακός δέκτης δεν μπορεί να ανοίξει τα κανάλια της ΕΡΤ και της Digital Union ενώ ανοίγει τα κανάλια της Digea υπάρχει περίπτωση (αν δεν υπάρχει θέμα ενδοδιαμόρφωσης όπως αναφέρθηκε παραπάνω) να χρειάζεται μία μικρή ενίσχυση του σήματος που έρχεται από την κεραία.
